Yêu bản thân, dễ hay khó?

Cụm từ “yêu bản thân” hay ý niệm về việc cần yêu thương bản thân có lẽ không còn xa lạ. Thậm chí “chữa lành” đang trở thành một xu hướng của giới trẻ hiện nay. Vậy để yêu bản thân thật sự là dễ hay khó?

Dễ, nếu theo nghĩa yêu chiều bản thân, đáp ứng mọi nhu cầu của bản thân kể cả những nhu cầu không tốt cho sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn. Và sẽ khó, đôi khi là rất khó để yêu bản thân đúng cách. Vì trong nhiều trường hợp, yêu bản thân lại có nghĩa là bạn cần từ chối, cần một mình, cần kỉ luật. Mình sẽ lấy ví dụ ở cả 2 mức độ cùng một tình huống.

Cái khó ló cái thương

Giả như sau một ngày làm việc mệt mỏi mà công việc lại chưa đâu vào đâu, đồng nghiệp lại toxic thiếu sự đóng góp. Sẽ thật dễ, nếu bạn chọn muốn quên đi muộn phiền bằng cách … đi nhậu “chữa lành”, uống cho quên hết mọi thứ, uống vào lại còn lâng lâng cười suốt. Dù vậy chúng ta đều biết tác hại của rượu bia đối với sức khỏe. Các bạn có thể xem thêm video này của bác sĩ tâm lí Daniel G. Amen để hiểu rõ hơn về tác hại của cồn đối với sức khỏe thể chất và tâm lí.

Và thật khó để chống lại khao khát tìm một chất kích thích hoặc một nơi để quên đi những vấn đề hiện tại. Còn khó hơn để đưa cơ thể mệt mỏi về nhà, không cho bản thân chìm vào mạng xã hội hoặc trút giận lên người thân. Cũng thật khó để lựa hoặc nấu những món ăn healthy rồi đưa bản thân đi tắm mát. Kéo mình ngồi thiền một chút, tập trung vào hơi thở một chút, đi dạo một chút cũng thật khó. Nhưng sau tất cả những cái khó ấy, ngày hôm đó, sự mệt mỏi đó lại trôi qua dễ dàng hơn.

Như trong video của bác sĩ có nói “ngồi hít thở 15′ cũng khiến bạn cảm thấy thư giãn giống như uống rượu, nhưng nó không có tác dụng phụ”.

Vậy mới thấy, yêu bản thân đúng cách đôi khi là thực hiện một chuỗi những lựa chọn thật “khó”.

Hiểu bản thân

Hiểu càng rộng, thương càng sâu.

Nhạc Làng Mai

Mình nhận ra, trước đây mình gặp khó khăn trong việc yêu thương và đáp ứng các nhu cầu của bản thân là vì thật ra mình không hiểu bản thân mình lắm. Theo logic thì đúng là vậy thôi, khi chưa hiểu được bản thân muốn và cần gì, chúng ta sẽ khó để đưa ra những lựa chọn phù hợp với bản thân. Từ đó lại dẫn đến những sự mệt mỏi, thiếu hài lòng với hiện tại.

Và theo mình, để hiểu bản thân hơn chúng ta có 2 mức độ.

1. Hiểu sở thích, thế mạnh, điểm yếu của mình. Đây là hiểu sơ bộ, hiểu vòng ngoài. Vậy mà đến bây giờ nhiều cái sơ bộ này mình thấy mình đang ngộ dần ra mỗi ngày. Thế mới thấy bản thân mình bao la vô cùng.
2. Hiểu tâm lý, hành vi của mình. Đây hiểu bản thân theo chiều sâu. Hiểu vì sao bản thân thường có những loại phản ứng, những mẫu suy nghĩ tiêu cực nào đó. Thường nó đến từ những tổn thương trong quá khứ và cơ thể bạn đã có cơ chế phản ứng để tránh nỗi đau đó lặp lại? Hay đến từ nỗi buồn, những sự ứ đọng cảm xúc chưa được giải tỏa dẫn đến những sự nhạy cảm, dễ cáu gắt? Hay nó là nỗi đau thế hệ được truyền từ ba, mẹ sang bạn?

Mỗi lần hiểu hơn về bản thân, mình cảm giác như lột thêm được một lớp vỏ bọc, tiến gần hơn với bản thể đích thực, với sự tự do. Dù vậy, quá trình này đòi hỏi sự dũng cảm và kiên nhẫn. Dũng cảm đối diện với những góc tối của bản thân thay vì bỏ chạy khỏi nó. Dũng cảm thừa nhận và chấp nhận sai lầm và kiên nhẫn với quá trình này. Vì đôi lúc bạn những tưởng là mình đã làm được rồi, chữa xong rồi, thấy bản thân vui vẻ quá cho đến khi một tình huống, sự kiện nào đó đến trigger những tổn thương còn sâu gốc hơn. Và lại một lần nữa, bạn chỉ có bản thân, sự dũng cảm và kiên nhẫn cứu lấy chính mình.

Dẫu nghe khó khăn là vậy, nhưng với trải nghiệm của mình, mỗi lần vượt lột được một lớp vỏ, mình nhẹ nhàng hơn, yêu bản thân mình hơn. Mình hiểu rõ tại sao mình lại có những phản ứng và sai lầm đó. Mình cảm thông cho chính mình vì sự non nớt đó. Mình tự hào vì mình đã trưởng thành hơn. Khi càng hiểu bản thân, ta càng có lòng bao dung rộng lớn hơn với chính mình. Từ đó sự chấp nhận bản thân như nó vốn là càng được củng cố. Khi hiểu được cho chính mình, rộng lượng với chính mình được, chúng ta mới có cái vốn liếng để làm điều đó với người khác một cách chân thành, giản dị.

Đấy là ở thế giới bên trong, còn bên ngoài, khi có thói quen “tò mò” về bản thân, chúng ta sẽ ngày càng hiểu mình phù hợp với điều gì, mình giỏi ở mặt nào. Từ đó ta sẽ đưa ra những lựa chọn về công việc, thói quen thích hợp để tạo cuộc sống vật lí phù hợp với bản thân mình. Một công việc chiếm đến 8 tiếng/ngày, nghĩa là hơn 30% tổng thời gian một ngày của ta chưa kể thời gian di chuyển và làm thêm. Vì vậy chọn được một công việc phù hợp không chỉ cho bạn niềm vui mà còn có ảnh hưởng tích cực đến cả cuộc sống nói chung. Thói quen lắng nghe bản thân cũng giúp bạn nghe được những gì cơ thể bạn nhắc nhở, nó đau ở bụng hay đau ở tim? Tất cả đều là những chỉ dẫn để bạn có những thay đổi lành mạnh giúp cân bằng lại cơ thể.

Suy cho cùng, không phải bạn đời hay gia đình mà chính chúng ta là người ở bên chính mình nhiều nhất. Vậy sao không tạo một mối quan hệ thật tốt đẹp, hòa bình với chính mình nhỉ!

Sau khi đã hiểu bản thân, chúng ta lại cần những phương pháp, kĩ năng để vượt lên bản thân hiện tại của mình. Nuôi dưỡng những nhân lành và hoàn thiện những mặt còn hạn chế.

Chấp nhận bản thân

Hai thái cực

Khi chúng ta hiểu bản thân mình đến mức chi tiết, chắc chắn sẽ có những mặt mà theo tiêu chuẩn của chính bạn hoặc của xã hội được xem là tiêu cực, là không tốt. Lúc đó chúng ta rất muốn dùng ý chí của mình dập tắt những suy nghĩ “chưa lành”, những thói quen xấu đó. Ví như khi ta có những suy nghĩ ích kỉ nhỏ nhen, rồi nhận thấy chính mình như vậy. Ta liền tự nói bản thân là “Thôi đi, như vậy là ích kỉ lắm, mình thật là nhỏ nhen!”. Nếu bạn đã từng làm như thế, bạn có để ý rằng bạn không những thấy tệ hơn về bản thân mà còn không giải quyết được tận gốc cái tâm ích kỉ kia không? Vậy chắc chắn đây là cách không hiệu quả.

Ngược lại đối với những mặt tốt, mặt may mắn hay đáng tự hào, đôi lúc chúng ta lại đổ thêm nhiều cảm xúc đến mức tự cao, xem mình là nhất, là bất bại cho đến khi chúng ta … thất bại. Chúng ta chịu một đòn thật đau vì đã phóng đại bản thân lên hơn chính nó, vì đã để tâm tưởng chi phối, vì đã đánh mất sự tỉnh táo và tính khiêm nhường.

Và nếu đã trải qua rồi hẳn các bạn đều biết, hai thái cực này đều khiến ta khổ sở hơn mức cần thiết. Buồn thì đã đủ rồi ta đâu cần chỉ trích chính nỗi buồn của mình để càng buồn tủi thêm. Và riêng niềm vui cũng đã là phước lành rồi ta không cần phóng đại thêm về bản thân mình. Cảm xúc đến rồi đi, nó có tính vô thường. Vì vậy, mình thấy tâm đắc câu nói này trong phim Inside out 2.

Cảm xúc của chúng ta không quyết định chúng ta là ai. Chúng ta quyết định chúng ta là ai! Và ta chỉ làm được điều nay khi ta biết giữ sự bình tĩnh và khách quan về những mặt tích cực và tiêu cực về bản thân. Mặt tốt ta cố gắng giữ gìn và trau dồi thêm, mặt xấu ta chấp nhận và cố gắng chuyển hóa nó mỗi ngày.

Giữ tâm quân bình

Biết giữ sự bình tĩnh, khách quan để lòng an vui, không phóng đại niềm vui cũng không tiêu cực hóa nỗi buồn đó là đã giữ được tâm quân bình. Khi có được tâm quân bình, ta sẽ chấp nhận được bản thân ta đầy màu sắc và đa dạng như nó vốn là. Để làm được điều này chúng ta cần luyện tập. Như khi bạn học bất cứ điều gì, chỉ nghe lí thuyết không chưa thể gọi là hiểu bài được, bạn phải thực hành nhiều lần đến khi thuần thục, đó là lúc bạn thật sự hiểu.

Bài học này được thể hiện trong bộ phim Inside out 2 rất rõ ràng, khi cô bé Riley bị anxiety attack (cơn lo âu ập đến), cô bé nhịp chân không kiểm soát, nhịp tim tăng nhanh, thở gấp, đổ mồ hôi sau khi cảm nhận quá mức nỗi lo âu. Lúc này dù đã dùng ý chí kêu gọi Joy (niềm vui) lên nhưng cô bé cũng không thể ngăn Anxiety (lo âu) lại. Chỉ đến khi Riley chấp nhận tất cả các cảm xúc đều quan trọng, và cũng đều không quá quan trọng. Chúng đơn giản chỉ là cảm xúc. Tất cả tạo nên Riley, nhưng cũng không có quyền quyết định Riley là ai. Chỉ khi đó Riley mới lấy lại sự bình tĩnh và lấy lại chính mình. Cô bé thở, những hơi thở có sự chú tâm. Cô bé chạm vào mặt ghế để cảm nhận mình đang ở đâu ngay lúc này. Cô bé quan sát ánh nắng xung quanh. Cuối cùng, cô bé nói ra cảm xúc thật của mình với người bạn thân. Khi đó, chỉ khi đó Riley mới cảm nhận niềm an vui của thực tại và tận hưởng ván hockey một cách trọn vẹn.

Vậy, mình xin rút ra các bước sau để giữ tâm quân bình:

• Bước 1: Cần quan sát các suy nghĩ, cảm xúc của bản thân một cách khách quan, không phản ứng, chấp nhận nó như nó vốn là.
• Bước 2: Chú tâm vào nhịp thở, cảm nhận, quan sát sâu sắc hiện tại. Đây là bước quan trọng để ta neo mình lại ở cái thật. Lôi mình ra khỏi những quá khứ và tương lai, những cái tưởng không có thật.
• Bước 3: Bình tĩnh phân tích những cảm xúc, cố tật, hay thói quen kia là vì đâu.
• Bước 4: Tiếp tục trải nghiệm hiện tại nhiệm màu, sẵn sàng đón nhận những thử thách tiếp theo để ta soi chiếu mình.

Khi biết cách giữ tâm mình bình thản trước mọi thử thách hay biến cố, ta sẽ thấy mình có thể sống bình yên và tự do như thế nào mặc cho hoàn cảnh. Vì thực tế cho thấy, không yếu tố bên ngoài nào đảm bảo được sự bình yên của ta cả. Khi ta giữ được tâm quân bình để chấp nhận bản thân hoàn toàn như nó vốn là, ta sẽ tự khắc hiểu được cho những người xung quanh. Ai cũng có những mặt tốt và những góc tối như mình. Ai cũng có điểm này điểm kia. Khi ta chấp nhận được mình, tấm lòng ta cũng tự nhiên rộng mở để chấp nhận được những người khác. Có thể gọi đây là một trong những “bí quyết” sống chan hòa với mọi người.

“Hơn” bản thân

Khi đã hiểu và chấp nhận được bản thân, ta còn có thể vượt lên chính bản thể cũ và trở nên tốt đẹp hơn mỗi ngày, tỏa ra một nguồn năng lượng tươi mới hơn mỗi ngày nữa. Để làm được điều đó, có một số kĩ năng và thái độ đóng vai trò rất quan trọng.

Tự quan sát

Có phải có rất nhiều lần bạn tự dưng nghĩ về những sai lầm trong quá khứ, rồi giận mình vì sao lại ứng xử như thế không?

Đó chính là kĩ năng tự quan sát. Khi bạn trở thành góc nhìn thứ 3, khách quan trong chính câu chuyện của bạn. Và bạn có thấy rằng nếu lúc nào mình cũng khách quan được như thế, thì mình đã tránh được rắc rối và có cuộc sống chan hòa hơn rất nhiều không?

Đó cũng là trăn trở của mình. Nhưng cái khó không phải là tự tách mình ra quan sát, mà cái khó là ngay khi cơ thể và tinh thần mình muốn nổi nóng, phát điên lên, ta vẫn đủ bình tĩnh để quan sát được. Quan sát tức thời được những phải ứng trước khi nó trở thành hành động, lời nói gây tổn thương. Đấy là lúc bài tập thiền, bài tập quan sát hơi thở và cơ thể giúp chúng ta. Nhưng trước khi quen với việc tách mình ra khỏi cơn khó chịu để quan sát, ở mức độ dễ dàng hơn thì các bạn có thể di chuyển sang một không gian khác yên tĩnh hơn để bình tâm lại. Hoặc có thể nói với người đang đối thoại rằng mình đang thấy cảm xúc không ổn định và cần thời gian riêng. Tất cả những điều này đều không dễ, nhưng phải có thực hành thì mới có thay đổi được.

Đối với những trường hợp không có tính cấp bách, chúng ta đều có thể để cuối ngày hoặc khi có thời gian sẽ quan sát lại. Đây lại là lúc journaling hay ngồi thiền lâu hỗ trợ rất nhiều. Khi quan sát sâu, các bạn sẽ nhận ra được những vòng lặp, những kiểu phản ứng, những lối suy nghĩ tiêu cực, tù túng mà bản thân hay mắc phải do nỗi sợ thao túng. Tips của mình là đừng nôn nóng phải giải quyết mọi thứ thật nhanh, hãy cho bạn đủ thời gian bạn cần để hiểu thấu đáo vấn đề của bản thân. Tránh xa những thứ gây xao nhãng trong quá trình quan sát này. Chúng ta cần đảm bảo chất lượng cho quá trình quan sát, nếu không sẽ không quan sát đủ sâu và tìm ra được ngọn ngành. Khi hiểu được nguyên nhân thật sự, ta sẽ dần thoát khỏi sự kiểm soát của những kiểu phản ứng tiêu cực vì đã sống tỉnh thức hơn.

Còn rất nhiều ý mình muốn viết về chủ đề này nên hẹn các bạn phần sau nhé! (Nếu các bạn có đang đón đọc thật hihi)